-
1 загнать
1. сов.кого-чтоҡыуып индереү2. сов.когокитергә (ҡасырға) мәжбүр итеү3. сов.когоизнурить быстрой ездой, гоньбойҡыуып арытыу (йөҙәтеү), яндырыу4. сов. разг.ҡағыу, ҡағып индереү -
2 взять
1. сов. см. брать 1-3, 5-132. сов.кого-чтоарестоватьҡулға алыу3. сов. чтов сочетании с союзами `да`, `и`, `да и`тотоу, тоторға4. сов.кого-чтов сочетании с частицами `хотя`, `хотя бы`алыу, алып ҡараувзять верх — өҫтөнлөк алыу, өҫкә сығыу, еңеү
взять в свои руки — үҙ ҡулы аҫтына алыу, буйһондороу
взять себя в руки — үҙеңде ҡулға алыу, тыйылыу
не дорого возьмёт — оҙаҡ уйлап тормай, уйлап тормайынса
с чего (откуда) он (она и т.д.) взял — ҡайҙан алды (нимәнән сығып әйтә) ул уны (һығымта нимә нигеҙендә эшләнгән)
-
3 догадаться
сов.белеү, һиҙеү, белеп (һиҙе(не)п) алыу, башҡа килеү (етеү), иҫкә төшөү, төшөнөү -
4 знать
I1. несов.кого-что, о ком-чёмбелеү2. несов.коготаныу, белеүзнать с детства кого-л. — кемделер бала саҡтан уҡ белеү
3. несов. чтотатыу, баштан үткәреү, кисереү4. несов.во 2 л. наст. вр. в знач. вводн. сл. знаешь (знаете)беләһеңме (беләһегеҙме)дать знать — белгертеү, хәбәр итеү
знай наших прост. — күрҙегеҙме беҙҙе, бына беҙ кем
знать все ходы и выходы — эштең әмәлен, яйын яҡшы белеү
знать дорогу — юлын (әмәлен, яйын) белеү
знать своё место — үҙ урыныңды белеү, үҙеңде тыйнаҡ тотоу
кто его знает — кем белә, шайтан белһен
не знать, куда деваться — ҡайҙа ҡасырға урын тапмау, керергә тишек тапмау
не знать, куда глаза деть — күҙҙе йәшереү (оялыуҙан, уңайһыҙланыуҙан)
не знать, куда себя деть — үҙеңә урын тапмау
как знать — кем белә, әллә әле (икеләнеү белдергәндә)
IIжаҡһөйәктәр, юғары ҡатлам -
5 и
I1. союзсоед.соединяет однородные членов предложения и предложения, представляющие собой однородные сообщенияһәм, ла/лә, менән2. союзсоед.соединяет противопоставляемые высказывания; иногда в сочетании со словами `тем не менее`, `всё же`, `однако`ләкин, әммә, мәгәр, шулай ҙавсадники скрылись, и никто этого не заметил — һыбайлылар күҙҙән юғалды, әммә быны берәү ҙә һиҙмәне
3. союзсоед.соединяет предложения, связанные причинно-следственными отношениямида/дә, һәмвремя истекло, и он прекратил работу — ваҡыт бөттө, һәм ул эшен туҡтатты
4. союзперечисл.объединяет отдельные члены в перечислениида/дә, һәми я, и он, и все мы вместе — мин дә, ул да һәм беҙ бөтәбеҙ ҙә бергә
5. союз усил.употребляется для усиления выразительности в начале предложенийда/дә, хаттаи работал же он так, что забывал всё на свете — хатта бөтә донъяһын онотоп эшләй торғайны
6. союзуступ.употребляется в знач., близком к союзу `хотя`да/дәя и работал, да денег не хватало — эшләһәм дә, аҡса етешмәне
IIчастица усил.употребляется для усиления значения слова, перед которым стоитда/дә, хаттамежд.э-э-эй, ҡуй, йәи-и-и, когда это будет — э-э-эй, ҡасан була әле ул
-
6 надумать
сов. что, с неопр.; разг.уйға килеү, уйлау, уйлап ҡарарға килеү, -маҡсы/-мәксе булыу, уйлап табыу -
7 нацелиться
1. сов. в кого-что и без доп.прицелитьсятөбәү, төҙәү, тоҫҡау, күҙәү2. сов.на что, с неопр. и без доп.; перен.йыйыныу -
8 оговориться
1. сов.иҫкәртеп (әйтеп) китеү2. сов.ошибиться в речияңылыш әйтеп ҡуйыу (ебәреү), яңылыш һүҙ ысҡындырыу -
9 отпустить
1. сов.кого-чторазрешить идтиебәреү, ҡайтарыу, китергә (ҡайтырға) рөхсәт итеү2. сов. чтоярлыҡау, кисереү, ғәфү итеү3. сов. что; спец.наточитьтапау, үткерләү4. сов. что; тех.ҡайтарыу5. сов.кого-чтоосвободитьсығарып ебәреү, ебәреү, азат итеү6. сов. чтоперестать держатьысҡындырыу7. сов. чтоослабитьбушатыу, бушата төшөү8. сов. безл.о болиебәреү, кәмеү, әҙәйеү9. сов. чтоүҫтереү, еткереү, ебәреү10. сов. чтовыдатьебәреү, һатыу11. сов. чтоассигновать, предоставитьебәреү, биреү12. сов. что; разг.ысҡындырыу, әйтеп һалыу -
10 пар
Iмбыу, боҫ, парзадать пару кому — кәрәген биреп әрләү, тетмәкәйен тетеү
под парами: — 1) китергә әҙер тороу
2) ҡыҙмаса, һалып алғанIIм; с.-х.пар -
11 перепутье
сюл саты, юл айырыһына перепутье — ике арала, ҡайҙа китергә белмәйенсә, ҡайһыныһын һайларға белмәйенсә
-
12 подумывать
1. несов.; разг.уйлаштырғылау, уйлаштырыу, ваҡыт-ваҡыт уйлап ҡуйыу2. несов.; разг.ниәтләү, иҫәп тотоу -
13 порываться
-
14 предполагать
1. несов. см. предположить2. несов. с неопр.иметь намерениениәт итеү, уйлау, -маҡ/-мәк булыу, иҫәпләү3. несов. чтоиметь условиемталап (шарт) итеү, һорау -
15 приспеть
-
16 располагать
Iнесов. см. расположитьII1. несов. чембулыу, эйә (ҡулда) булыу2. несов.кем-чемраспоряжатьсяүҙе теләгәнсә эш итеү (файҙаланыу)3. несов. к чемуспособствовать чему-л.ярҙам итеү, сәбәпсе булыу, булышыу, килтереү4. несов. с неопр.; уст.намереватьсяниәт итеү, -ға/-гә уйлау, -маҡсы/-мәксе булыу -
17 сжить
сов. кого-что; разг.не дать нормально житькөн күрһәтмәү, китергә мәжбүр итеү, сығарып ебәреү -
18 словом
вводн. сл.бер һүҙ менән әйткәндә, ҡыҫҡаһысловом, мы должны завтра выехать — ҡыҫҡаһы, беҙ иртәгә китергә тейешбеҙ
-
19 торопить
1. несов.кого-что и без доп.ашыҡтырыу, ҡабаландырыу, өтәләү2. несов. чтоускорятьтиҙләштереү, тиҙләтеү -
20 яма
1. жсоҡор, баҙ2. жместо хранения чего-л.баҙ3. жнизина, впадинауйһыулыҡ, уйпат ер4. ж уст.тюрьмазиндан, баҙне рой другому яму, сам в неё попадёшь — кешегә соҡор ҡаҙыһаң, үҙең төшөрһөң
водяная яма — сөмгөл, сөмбәй
воздушная яма — һауа упҡыны (осоусы аппараттарҙы ҡапыл түбән төшөп китергә мәжбүр итә торған башҡа температуралағы һауа ҡатламы)
См. также в других словарях:
җан — 1. Идеалистик, дини карашлар буенча: тәнгә тереклек бирә һәм тәннән башка да яши ала дип каралган, тереклек иясенең психик процессларын чагылдырган мәңгелек башлангыч 2. Кешенең эчке дөньясы: аның табигате, кичерешләре, хисләре, уй фикере,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
катастрофа — Иҗтимагый яки шәхси тормышта кискен үзгәрешкә, һәлакәткә китергән гадәттән тыш хәл, вакыйга … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лагуна — 1. Диңгездән су, дулкын китергән ком, вак таш өеме белән аерылып барлыкка килгән сай сулы култык яки күл 2. Мәрҗән утравы белән яр арасындагы диңгез суы яки мәрҗән утравы эчендәге сулык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
леталь — с. Үлемгә китергән, үлем белән тәмамланган л. нәтиҗә, л. очрак … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өем-өем — с. 1. Берничә өем барлыкка китергән 2. күч. Бик күп, бик күп итеп өем өем сораулар яудырды … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
призматик — с. 1. Призма рәв. 2. Призма барлыкка китергән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
репарация — Сугыш китергән зыянны каплау максатында җиңелгән илдән җиңүче илгә түләтелә торган акча яки әйбер … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тугма — и. 1. Нәсел, токым. Карындагы яралгы туманың нормаль үсеше 2. с. диал. Бертуган тума тәкә – тума ага 3. Теге яки бу урында туып үскән, шуннан чыккан кеше авыл тумасы – йорт тумасы сарык Билгеле бер социаль тирәлектән чыккан, шуннан күчкән кеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тума — и. 1. Нәсел, токым. Карындагы яралгы туманың нормаль үсеше 2. с. диал. Бертуган тума тәкә – тума ага 3. Теге яки бу урында туып үскән, шуннан чыккан кеше авыл тумасы – йорт тумасы сарык Билгеле бер социаль тирәлектән чыккан, шуннан күчкән кеше… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
циклик — с. 1. Цикллап кабатлана торган; цикллы 2. Цикл (2,3) барлыкка китергән 3. хим. Әйләнмә төзелешле, структуралы циклик углеводород … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чалпу — и. Хорафат карашлар буенча: кешедә җен яки зәхмәт барлыкка китергән дип саналган, егылып берәр җир авыртудан яки имгәнүдән гыйбарәт авыру. ЧАЛПУ САЛДЫРУ (САЛУ) – Хорафат карашлар буенча: кешене чалпудан үзенә бертөрле ырым, өшкерү белән дәвалау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
